Nền tảng chính trị – tư tưởng và pháp lí về vai trò lãnh đạo, cầm quyền của đảng ta

Nền tảng chính trị – tư tưởng và pháp lí về vai trò lãnh đạo, cầm quyền của đảng ta
QĐND - Thứ Bẩy, 30/01/2010, 7:44 (GMT+7)
Trước hết, về chính trị-tư tưởng, Cương lĩnh và đường lối chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam bắt nguồn từ lịch sử, đồng thời là thành quả đấu tranh anh hùng giành và giữ vững nền độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia và xây dựng đất nước của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta từ năm 1930 đến nay. Trước khi Đảng ta ra đời đã có không ít các phong trào, tổ chức yêu nước được thành lập, hoạt động, trong đó phong trào Cần Vương của các sĩ phu yêu nước, phong trào Duy Tân của Phan Bội Châu, phong trào đòi quyền dân sinh, dân chủ của Phan Chu Trinh... nhưng rốt cuộc đều bị thất bại.

Năm 1930 Đảng ta ra đời. Tổ chức Đảng đã nhanh chóng lan rộng trong toàn quốc, thu hút những người yêu nước trong giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức dân tộc. Cương lĩnh và Đường lối chính trị của Đảng là sự vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác - Lênin vào hoàn cảnh Việt Nam. Đây là công lao và thành quả vô cùng to lớn sau gần 20 năm vừa lao động, vừa học hỏi - nghiên cứu lí luận, đặc biệt là nghiên cứu kinh nghiệm các cuộc cách mạng điển hình trên thế giới, trong đó có cách mạng Mỹ, cách mạng Pháp và cách mạng Tháng Mười Nga của Nguyễn Ái Quốc.

Trong tác phẩm Đường cách mệnh, Người đã rút ra kết luận: “Cách mệnh Pháp cũng như cách mệnh Mỹ, nghĩa là cách mạng tư bản, cách mạng không đến nơi, tiếng là cộng hòa và dân chủ, kì thực trong thì nó tước lục (tước đoạt - TG) công nông, ngoài thì nó áp bực thuộc địa” nên “Chúng ta đã hi sinh làm cách mệnh, thì nên làm cho đến nơi, nghĩa là làm sao cách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hi sinh nhiều lần, thế dân chúng mới được hạnh phúc”. Về tư tưởng chính trị và tổ chức lực lượng cách mạng, Người viết: Muốn cách mạng thành công thì dân chúng (công nông) làm gốc, phải có đảng vững bền… Nói tóm lại phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư (Chủ nghĩa Mác) và Lênin”.

Dân chủ, nhân quyền là thành quả phát triển lâu dài của lịch sử, là giá trị chung của nhân loại. Thế nhưng hơn 150 năm, kể từ khi Cách mạng dân chủ tư sản Pháp, với bản “Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền” nổi tiếng (1789) cho đến khi nhân dân ta đứng lên làm cách mạng giành độc lập dân tộc (tháng 8 - 1945), thực dân Pháp không hề chia sẻ các giá trị tự do, bình đẳng, bác ái với nhân dân ta. Hơn 200 năm, kể từ khi cuộc cách mạng giành độc lập của Mỹ với bản “Tuyên ngôn độc lập” (1776) chứa đựng những “lời bất hủ” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trân trọng trích dẫn lại trong Bản Tuyên ngôn độc lập, năm 1945: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền ấy, trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc ”... Nhưng Mỹ đã hành động trái hẳn với các quyền đã ghi trong Tuyên ngôn độc lập của họ. Cuộc chiến tranh do Mỹ phát động đã xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam, cướp đi quyền sống của hàng triệu người Việt Nam, đồng thời cũng cướp đi hàng vạn sinh mạng của con em họ. Những sự kiện trên cho thấy muốn có dân chủ và nhân quyền thực sự chúng ta phải bảo vệ và tự hoàn thiện chế độ xã hội của ta, không thể chờ đợi người khác đem lại dân chủ và nhân quyền cho mình, cũng không thể giản đơn sao chép những mô hình dân chủ, nhân quyền của nước khác. Để làm được điều đó trước hết phải giữ vững vai trò lãnh đạo và cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Thứ hai, về mặt pháp lí, vai trò lãnh đạo và cầm quyền của Đảng ta được hình thành và khẳng định trong quá trình cách mạng gắn liền với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Ngay từ trước khi cách mạng thành công, để chuẩn bị cho sự ra đời của chính quyền nhân dân hợp pháp, Đảng ta đã tổ chức Đại hội Quốc dân ở Tân Trào, Thái Nguyên (ngày 16-8-1945). Đại hội này đã quyết định thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc - tức là tiền thân của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là nước Cộng hòa XHCN Việt Nam), do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 mở ra một thời đại mới cho dân tộc ta, tiếp đó là thắng lợi vĩ đại của các cuộc kháng chiến giữ vững độc lập tự do cho dân tộc do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo là những sự kiện lịch sử sẽ tồn tại mãi mãi với thời gian, không một lực lượng nào có thể bác bỏ được.

Trong Tuyên ngôn độc lập, Hồ Chí Minh đã viết: “Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp… Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta đã đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa”. Tuyên ngôn độc lập là văn kiện xác định nền tảng chính trị - pháp lí cơ bản và quan trọng nhất xét cả trên phương diện quốc tế và quốc gia.

Ngay sau khi cách mạng thành công, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, nền tảng chính trị và pháp lí của chế độ mới được tạo dựng và củng cố vững chắc. Hiếm có một cuộc cách mạng nào, chỉ trong vòng một năm, đảng cách mạng đã tổ chức tổng tuyển cử tự do trong cả nước bầu Quốc hội, thành lập Chính phủ, xây dựng hệ thống chính quyền từ trung ương đến địa phương, xây dựng và ban bố Hiến pháp, thiết lập ngay nguyên tắc pháp quyền trong quản lí Nhà nước và xã hội.

Thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ của nhân dân ta một lần nữa khẳng định sức sống mãnh liệt của dân tộc ta, của chế độ xã hội mới - chế độ do nhân dân làm chủ do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta lãnh đạo.

Công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo là một thời kì đặc biệt trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Công cuộc đổi mới chứng tỏ rằng sự nghiệp xây dựng đất nước khó tránh khỏi sai lầm, khủng hoảng có thể diễn ra nhưng sụp đổ không phải là tất yếu và sự nghiệp xây dựng đất nước theo con đường XHCN là hoàn toàn có thể thực hiện được. Nhận thức lại CNXH và con đường xây dựng xã hội XHCN, Cương lĩnh 1991 viết: Xã hội XHCN là xã hội “ Do nhân dân lao động làm chủ…”. Nhà nước ta là “Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo”. Trên lĩnh vực chính trị -xã hội, chính sách của Đảng là “đại đoàn kết dân tộc”, “Củng cố và mở rộng Mặt trận dân tộc thống nhất”...

So với nhiều quốc gia, nền tảng chính trị của chế độ ta có những nét đặc sắc về lịch sử, cơ cấu..: Thứ nhất, xét về mặt lịch sử hệ thống chính trị của xã hội mới ra đời trước khi cách mạng thành công. Thứ hai, về cấu trúc, hệ thống chính trị của xã hội ta bao quát rộng rãi các lực lượng xã hội, theo nguyên tắc bình đẳng . Thứ ba, về mối quan hệ, các tổ chức của hệ thống chính trị thực hiện các chức năng của mình đồng thời có sự phân công phối hợp. Thứ tư, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam được quy định trong Hiến pháp.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng ta, kế thừa các Hiến pháp 1946, 1959, 1980, Hiến pháp 1992 đã quy định: “Nhà nước CHXHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” (Điều 2). “Nhà nước bảo đảm và không ngừng phát huy quyền làm chủ về mọi mặt của nhân dân. Nghiêm trị mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và của nhân dân…” (Điều 3).

Có thể nói, dựa trên đổi mới tư duy lí luận của Đảng ta về CNXH, về con đường đi lên CNXH Việt Nam đã có những bước phát triển mang tính nhảy vọt về tư duy pháp lí bao gồm cả lập pháp và hành pháp.

Điểm đột phá trong tư duy pháp lí của chúng ta, thứ nhất là quy định của Hiến pháp: Nhà nước ta là nhà nước pháp quyền. Điều đó có nghĩa pháp luật - sự thể hiện ý chí của toàn dân, giữ vị trí tối thượng. Thứ hai, đó là sự mở rộng các quyền và lợi ích của mọi người, trong đó có các quyền về sở hữu, quyền tự do sản xuất, kinh doanh (trong nền kinh tế thị trường). Thứ ba, đó là không ngừng nâng cao quyền làm chủ, quyền tham gia quản lí Nhà nước và xã hội của người dân. Thứ tư, là chính thức quy định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam: ”Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo Chủ nghĩa Mác-Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

Mọi tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật” (Điều 4).

Sự lãnh đạo của Đảng không nằm ngoài mục tiêu bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Quyền làm chủ trực tiếp ở cơ sở, từ một Chỉ thị của Đảng đã trở thành một quy phạm của nhà nước. Chính phủ đã ban hành các Nghị định về Quy chế dân chủ ở cấp cơ sở: xã - phường; cơ quan; doanh nghiệp nhà nước; bệnh viện; trường học… trong đó quy định rõ: Những việc cần thông báo công khai cho nhân dân, cán bộ, công chức biết và những việc cán bộ, công chức, người dân có quyền bàn bạc và quyết định trực tiếp (tuy nhiên quá trình tổ chức thực hiện ở cơ sở còn hạn chế).

Đảng ta chủ trương phát huy mạnh mẽ vai trò của các tổ chức xã hội, nâng cao chức năng “giám sát phản biện xã hội""của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên nhằm “bảo đảm tính công khai, minh bạch” của Nhà nước trong các hoạt động kinh tế, tài chính của các cơ quan, tổ chức Nhà nước…

Vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng ta chẳng những phù hợp với nguyện vọng và ý chí của dân tộc Việt Nam mà còn phù hợp với pháp luật quốc tế. Luật quốc tế về quyền con người quy định: “Tất cả các dân tộc đều có quyền tự quyết. Xuất phát từ quyền đó, các dân tộc có quyền quyết định thể chế chính trị của mình …” (Điều1). Điều đó có nghĩa các dân tộc hoàn toàn có quyền quyết định chế độ xã hội, hệ thống chính trị, Hiến pháp và pháp luật, trong đó có vai trò của đảng cầm quyền.

Vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam không phải là một sự tước đoạt quyền lực của đảng phái nào, không phải là sự tiếm quyền của nhân dân, vai trò đó đã được khẳng định qua các phong trào cách mạng với sự hi sinh xương máu của hàng triệu cán bộ, đảng viên và sự tin cậy, tín nhiệm của toàn dân.

Vai trò lãnh đạo và cầm quyền của Đảng được hình thành và khẳng định trong cuộc đấu tranh đầy hi sinh, gian khổ của cả dân tộc. Vai trò đó có cơ sở chính trị - tư tưởng và pháp lí quang minh, chính đại, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, với pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế.

TS. CAO ĐỨC THÁI